Bipolar ve İlişkili Bozukluklar

Bipolar bozukluklar, depresif bozukluklar olarak adlandırılan çeşitli tıbbi durumlardan biridir. Depresif bozukluklar, bir kişinin beyin fonksiyonlarını etkiler.

Bipolar bozukluk birçok isimle anılır: manik depresyon, manik-depresif bozukluk, manik-depresif hastalık, bipolar duygudurum bozukluğu ve bipolar afektif bozukluk aynı durum için kullanılan tıbbi terimlerdir.

Bipolar bozukluk dört farklı tipte sınıflandırılır:

1. Bipolar I
2. Bipolar II
3. Siklotimik Bozukluk
4. Başka Türlü Adlandırılamayan Bipolar Bozukluk

Ruh sağlığı uzmanları, durumu bu dört türe ayırır çünkü bipolar bozukluk belirtileri farklı insanlarda farklı şekilde ortaya çıkar. Doktorlar bir kişinin hangi tipte olduğunu bildiklerinde, tedaviyi o kişinin özel ihtiyaçlarına göre uyarlayabilirler.

Bipolar Bozukluklar İnsanları Nasıl Etkiler?

Bipolar bozukluk hem erkekleri hem de kadınları etkiler. Birçok insan için ilk belirtiler yirmili yaşların başında ortaya çıkar. Bununla birlikte, araştırmalar bipolar bozukluğun ilk bölümünün daha erken ortaya çıktığını göstermiştir: Genellikle ergenlik döneminde ortaya çıkar hatta çocuklarda bile bozukluk görülebilmektedir.

Son araştırmalar, bipolar bozukluğu olan çocukların ve gençlerin davranış kalıplarının bipolar bozukluğu olan yetişkinlerinkinden farklı olabileceğini göstermektedir. Örneğin, bipolar bozukluğu olan çocuklar, özellikle hızlı ruh hali değişiklikleri yaşayama, sinirlilik ve yüksek düzeyde kaygı gibi duygudurumuna sahip olma gibi belirtiler gösterebilirken, yetişkinlerde daha sık görülen diğer semptomları göstermeyebilirler.

Bipolar bozukluğun beyin fonksiyonları ile ilişkisi olduğu için, bipolar bozukluğu olan kişilerde düşünme, hareket etme ve hissetme fonksiyonları etkilenir. Bu, diğer insanların bipolar bozukluğu olanların durumlarını anlamasını zorlaştırabilir. Diğer insanlar bipolar bozukluğu olan birinin kendine hakim olarak, eğer isterse bu durumdan kurtulabileceğini düşünebilir. Bu düşünce bipolar bozukluğu olan kişileri son derece rahatsız edebilir.

Bipolar bozukluk bir zayıflık ya da karakter kusuru belirtisi değildir; diğer durumlar gibi tedavi gerektiren ciddi bir tıbbi durumdur.

Bipolar Bozukluğun İşaretleri ve Belirtileri Nelerdir?

Bipolar bozukluğu olan bir kişi mani atakları (yükselme) ve diğer zamanlarda depresyon atakları (alçalma) yaşayacaktır. Bunlar herkesin zaman zaman yaşadığı normal mutluluk ve üzüntü dönemleri değildir. Bunun yerine, epizodlar, giderek yükselen bir sarkaç gibi, yoğun ve şiddetli ruh hali değişimleridir.

Mani belirtileri şunları içerir:

• Hızlı konuşma ve düşünme
• Artan enerji
• Uyku ihtiyacının azalması
• Yüksek ruh hali ve abartılı iyimserlik
• Artan fiziksel ve zihinsel aktivite
• Aşırı sinirlilik, saldırgan davranış ve sabırsızlık
• Zayıf muhakeme
• Aşırı harcama, acele kararlar verme ve birtakım pervasız davranışlar
• Konsantrasyon zorluğu
• Abartılmış kendini beğenmişlik duygusu
• 
  

Depresyon belirtileri şunları içerir:

• Rutin  faaliyetlere ilgi kaybı
• Uzun süreli üzgün veya sinirli ruh hali
• Enerji kaybı veya yorgunluk
• Suçluluk veya değersizlik duyguları
• Çok fazla uyumak veya hiç uyuyamamak
• Notlarda düşüş ve konsantre olamama
• Deneyimlerden zevk alamama
• İştah kaybı veya aşırı yemek yeme
• Öfke, endişe ve kaygı
• Ölüm veya intihar düşünceleri
• 
  

Yetişkinlerde, mani veya depresyon atakları genellikle haftalar veya aylar sürebildiği gibi bazen daha kısa sürebilir. Bununla birlikte, çocuklarda ve ergenlerde, bu bölümler çok daha kısa olabilir ve bir çocuk veya genç, gün boyunca mani ve depresyon arasında gidip gelebilir.

Mani veya depresyon epizodları düzensiz olarak ortaya çıkabilir ve öngörülemeyen bir düzen izleyebilir, her zaman bir depresyon dönemini takip eden bir manik epizodla bağlantılı olabilir ya da tam tersi olabilir. Bazen bu döngülerin mevsimsel bir düzeni vardır. Örneğin ilkbaharda görülen maniyi, kışın depresyon izleyebilir.

Bu döngülerin geçişi arasında, bipolar bozukluğu olan bir kişi genellikle normal (veya normale yakın) işleyişine döner. Ancak bazı insanlar için, döngüler arasında çok az "ara periyodu" vardır ya da hiç yoktur. Bu ruh hali değişimi döngüleri yavaş ya da hızlı bir şekilde değişebilir. Mani ve depresyon arasındaki hızlı döngüler kadınlarda, çocuklarda ve ergenlerde çok daha yaygındır.

Bipolar bozukluğu olan bazı kişiler, yükseldiklerinde geçici olarak daha iyi hissettikleri için alkol ve uyuşturucuya yönelebilirler. Ancak alkol ve uyuşturucu kullanmak bipolar bozukluğu olan kişiler için feci sonuçlara yol açabilir. Madde bağımlılığı aslında semptomları daha da kötüleştirebilir ve ayrıca doktorların durumu teşhis etmesini zorlaştırabilir.

Bipolar Bozukluğa Neler Sebep Olur, Bipolar Bozukluğun Nedenleri Nedir?

Doktorlar ve bilim adamları bipolar bozukluğun kesin nedenini bilmemektedir, ancak biyokimyasal, genetik ve çevresel faktörlerin etkisinin olabileceğini düşünmektedirler. Bu duruma, nörotransmitter adı verilen bazı beyin kimyasallarındaki dengesizliklerin neden olduğuna inanılmaktadır. Nörotransmitterler dengede değilse, beynin ruh halini düzenleyen kısmı olması gerektiği gibi çalışmayacaktır.

Bipolar bozukluğun sebepleri arasında genler de bulunmaktadır. Yakın bir akrabada bipolar bozukluk varsa, kişinin durumu geliştirme riski daha yüksektir. Yine de bu, bipolar bozukluğu olan bir akrabanız varsa, bunu otomatik olarak geliştireceğiniz anlamına gelmez! Aynı evde büyüyen tek yumurta ikizlerini içeren çalışmalarda bile, ikizlerden birinde bazen bipolar bozukluk görülürken diğerinde görülmemektedir. Araştırmacılar şu anda bipolar bozuklukta yer alan gen veya genleri belirlemeye çalışmaktadırlar.

Çevresel faktörler de bipolar bozuklukta rol oynayabilir. Bazı gençler için ailede bir ölüm, ebeveynlerinin boşanması veya diğer travmatik olaylar gibi stresler ilk mani veya depresyon dönemini tetikleyebilir. Bazen ergenlik dönemi değişimlerinden geçmek de bir döngüyü başlatabilir. Kızlarda semptomlar aylık adet döngüsüne bağlanabilir.

Bipolar Bozukluk Nasıl Teşhis Edilir?

Bipolar bozukluğu olan çoğu kişi tedaviden fayda görür. Ancak önce bir psikiyatrist bozukluğu teşhis etmelidir. Ne yazık ki, bu durumdaki birçok kişiye asla teşhis konulamamakta ya da yanlış teşhis konulmaktadır. Uygun tanı ve tedavi olmadan, bozukluk daha da kötüleşebilir. Tanısı konmamış bipolar bozukluğu olan bazı gençler sonunda bir psikiyatri hastanesine, bir yatılı tedavi merkezine, çocuk hapishanesine ya da uyuşturucu batağına düşebilir. En kötüsü intihar da edebilir.

Bipolar bozukluğu olan çocuklar ve gençler genellikle bu duruma sahip yetişkinlerle aynı davranış kalıplarını göstermediğinden, çocuk psikiyatristi bir tanı koymadan önce bu gencin davranışını dikkatlice gözlemleyecektir. Kişinin geçmişte ve şu anda yaşadığı deneyimleri ele alacaktır. Aile üyeleri ve arkadaşları da kişinin davranışına ilişkin yararlı bilgiler sağlayabilir. Çocuk ve genç psikiyatristi ayrıca bu gencin diğer hastalıklara bağlı koşullarını ekarte etmek için tıbbi muayeneden geçmesini isteyebilir.

Bipolar bozukluğunu teşhis etmek zor olabilir. Henüz, beyin taraması veya kan testi gibi onu teşhis edecek herhangi bir laboratuvar testi yoktur. Gençlerde bipolar bozukluk bazen şizofreni ve travma sonrası stres bozukluğu, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) ve diğer depresif bozukluklar gibi hastalıklarla karıştırılabilir. Bu nedenle eksiksiz, ayrıntılı bir anamnez çok önemlidir.

Bipolar Bozukluk Nasıl Tedavi Edilir?

Bipolar bozukluğun tedavisi olmamasına rağmen, tedavi ruh halini stabilize etmeye ve kişinin semptomları yönetmesine ve kontrol etmesine yardımcı olabilir. Uzun süreli tıbbi rahatsızlıkları (astım, diyabet veya epilepsi gibi) olan diğer gençler gibi, bipolar bozukluğu olan gençlerin de bunu tedavi etmek için çocuk ve genç psikiyatri uzmanlarıyla yakın bir şekilde çalışması gerekir.

Çocuk ve genç psikiyatri uzmanları, genç ve aile ile birlikte bir tedavi planı geliştirir. Bu tedavi planında duygudurum düzenleyici gibi ilaçlar ya da psikoterapi olabildiği gibi her ikisi de birlikte olabilmektedir. Çocuk ve genç psikiyatristleri semptomları yakından izleyecek ve gerekirse ek tedavi önerileri sunacaktır.

Bipolar Bozuklukla Yaşamak

Gençler normalde okul, aile, iş ve arkadaşlarla iniş çıkışlar yaşarlar. Bipolar bozuklukla aynı anda baş etmek çok zor bir iştir. 

Bipolar bozukluk teşhisi konduysa, ilaçlarınızı reçete edildiği gibi almak, nasıl hissettiğiniz veya işlevinizdeki değişiklikleri bildirmek ve terapiye katılmak başarılı bir yaşam sürmenin anahtarı olacaktır. Tedaviye ek olarak, stresi azaltmak, iyi yemek yemek, yeterince uyumak ve egzersiz yapmak gibi birkaç yaşam tarzı değişikliği yapmak, bu durumla yaşayan birine yardımcı olabilir.

KAYNAK: kidshealth.org