Beslenme ve Yeme Bozuklukları

Yeme Bozuklukları Nedir?

Yeme bozuklukları sağlığı, duyguları ve yaşamın önemli alanlarında işlev görme becerisini olumsuz etkileyen yeme davranışlarıdır. Yaşı, cinsiyeti, ırkı, etnik kökeni veya vücut şekli ya da boyutu ne olursa olsun herkes yeme bozukluğu yaşayabilir.

Yeme Bozukluğu Türleri Nelerdir?

Yeme bozukluklarının birçok türü vardır. En yaygın türleri şunlardır:

Anoreksiya Nervoza
Bulimia Nervoza
Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu
Kaçıngan Kısıtlayıcı Beslenme Bozukluğu

Yeme bozuklukları ciddi ruh sağlığı sorunlarıdır ve önemli sağlık sonuçları olan davranışlara yol açabilir. Yeme bozukluğu olan kişiler, vücuttaki neredeyse her organ sistemi üzerinde olumsuz etkiler yaşayabilir, ancak erken teşhis ve uygun tedavi ile tam iyileşme mümkündür.

Yeme Bozukluklarının Erken Belirtileri Nelerdir?

Yeme bozukluğu davranışları kişiden kişiye değişebilir. Yaygın uyarı işaretleri şunları içerir:

Açıklanamayan kilo kaybı
Beslenmenin kısıtlanması (tür veya miktar)
Yemek ve yeme ile ilgili endişeler veya kurallar
Aşırı egzersiz
Gizlice beslenme
Yemeklerden hemen sonra tuvalete gitmek

Yeme Bozukluklarının Sebebi Nedir?

Yeme bozukluklarının kesin nedeni bilinmemektedir. Bir dizi faktör, bir kişinin yeme bozukluğu geliştirme konusundaki yatkınlığını artırabilir. Bunlar şunları içerir:

Genetik ve biyoloji
Ki̇şi̇li̇k özelli̇kleri̇
Stresli yaşam olayları
Yaşamdaki önemli değişimler, değişim dönemleri
Kültür ve medya
Yüksek riskli sporlar
Önceden var olan psikiyatrik bozukluklar

Yeme Bozukluklarını Önlemek Mümkün Mü?

Araştırmacılar, birçok faktörün çocuklarda, ergenlerde ve genç yetişkinlerde yeme sorunlarının gelişmesini önlemeye yardımcı olabileceğini bulmuşlardır.

Ebeveynler risk faktörlerini azaltmada ve koruyucu faktörleri artırmada olumlu bir rol oynayabilir. Kilodan ziyade sağlığa vurgu yapmak çok önemlidir. Örneğin, çocuğunuzu kilo vermek veya vücudunu değiştirmek için meyve ve sebze yemeye ve düzenli egzersiz yapmaya teşvik etmek zararlı olabilir. Ancak bu davranışları sağlıklı olmanın bir yolu olarak teşvik etmek çok faydalı olabilir.

Yeme Bozukluğunun Tedavisi

Tedavi, psikolojik ve beslenme desteğinin yanı sıra tıbbi takibi de içerebilir.

Tıbbi tedavi çocuğunuzun fiziksel sağlığını sağlamak için önemlidir. Yeme bozukluğuna katkıda bulunan veya yeme bozukluğunu sürdüren psikolojik, biyolojik, duygusal ve kültürel faktörlerin ele alınması da önemlidir.

Anoreksiya Nervoza

Anoreksiya Nervoza Nedir?

Anoreksiya nervoza tıbbi, davranışsal ve psikolojik bileşenleri olan karmaşık bir yeme bozukluğudur. Anoreksiya nervozalı kişiler ne kadar yediklerini ve ne yediklerini sınırlarlar. Anoreksiya nervoza hastaları, tipik olarak vücutlarının ideal kilosunun altındadır. Çarpık bir vücut imajına, yiyecek ve vücutlarıyla aşırı meşguliyete ve kilo alma konusunda yoğun bir korkuya sahiptirler.

Bireyler en sık ergenlik döneminde anoreksiya nervoza geliştirir. Her cinsiyetten, ırktan/etnik kökenden veya sosyoekonomik kökenden genç anoreksiya nervoza geliştirebilir. Bununla birlikte, başta erkek çocuklar olmak üzere birçok grupta herhangi bir yeme bozukluğu olduğunun fark edilmesi daha zordur.

Anoreksiya nervoza yaşamı tehdit edebilir. Anoreksiya nervozanın bir sonucu olarak yaşanan yetersiz beslenme, vücudu tehlikeye sokar. Bu nedenle erken teşhis ve tedavi son derece önemlidir.

Anoreksiya Nervoza Türleri

İki tip anoreksiya nervoza vardır.

Kısıtlayıcı Tip: Birey ne kadar ve ne tür yiyecekler yediğini ciddi şekilde sınırlar.

Tıkınırcasına Yeme/Çıkartma Tipi: Birey gıda alımını kısıtlar ancak bazen aşırı miktarda yer ve sonra kendini kusturur ya da başka bir şekilde aldığı kalorilerden kurtulur.

Anoreksiya Nervoza Belirtileri Nelerdir?

Çocuğunuz anoreksiya nervoza ile mücadele ediyorsa, sosyal olarak daha içe kapanık, sinirli, huysuz veya depresif olduğunu fark edebilirsiniz. Anoreksiya nervozanın diğer belirtilerinden bazıları şunlardır:

Kilo verirken bile kilo almaktan yoğun bir şekilde korkma
Bedenine, kilosuna, boyutuna veya şekline ilişkin yanlış bir görüşe sahip olma; örneğin, aşırı derecede zayıf olmasına rağmen kendini aşırı kilolu olarak görmek
Sağlıklı bir vücut ağırlığını korumayı kabul etmeme
Aşırı fiziksel aktivite
Acıkmadığı konusunda ısrarcı olma
Yiyecek hazırlama ile meşgul olma ancak hazırlananları yemeye isteksizlik veya reddetme

Anoreksiyanın fiziksel belirtileri şunları içerebilir:

Önemli ölçüde kilo kaybı
Vücut ağırlığının sağlıklı bir aralığın altında olması
Adet dönemlerinin kaçırılması veya düzensiz olması
Kuru cilt
Yemek yedikten sonra karın ağrısı veya şişkinlik
Kabızlık
Yorgunluk
Normal vücut ısısını korumada sorunlar, başkaları sıcakken kendini soğuk hissetme
İnce, tüylü vücut kıllarının gelişimi
Stres kırıkları

Anoreksiya Nervoza Komplikasyonları

Anoreksiya ciddi bir hastalıktır. Çocuğunuzun vücudundaki birçok sistemi etkileyebilir:

Kalp: Anoreksiya nervoza mitral kapak prolapsusu (kalpte sarkık kapak), aritmiler (hızlı, yavaş veya düzensiz kalp atışı), bradikardi (yavaş kalp atışı), hipotansiyon (düşük kan basıncı) ve kalp yetmezliği gibi kalp komplikasyonlarına yol açabilir.

Kan: Anoreksiyalı gençlerin yaklaşık üçte birinde hafif anemi (düşük kırmızı kan hücresi sayısı) vardır. Anoreksik ergenlerin yüzde 50'sine kadarında lökopeni (düşük beyaz kan hücresi sayısı) gelişir.

Mide ve bağırsaklar: Bağırsak sistemindeki normal hareket genellikle çok kısıtlı yeme ve ciddi kilo kaybı ile yavaşlar. Kilo almak ve bazı ilaçları almak, çocuğunuzun normal bağırsak fonksiyonunu geri kazanmasına yardımcı olabilir.

Böbrekler: Anoreksiya nervozalı bireyler sıvı alımını sınırlayarak dehidrasyona yol açabilir ve bu da yüksek konsantrasyonlu idrarla sonuçlanabilir. Böbrekler idrarı konsantre etme yeteneklerini kaybetmeye başladığında poliüri (artan idrar üretimi) de gelişebilir. Bu değişiklikler genellikle çocuğunuz normal kilosuna geri döndüğünde normale döner.

Hormonlar: Anoreksiyanın en belirgin belirtilerinden biri amenore, yani bir kız çocuğunun ya da kadının üç ay ya da daha fazla süreyle adet görmemesidir. Anoreksiyalı gençlerin büyüme hormonu seviyeleri de düşük olabilir, bu da normal büyümedeki başarısızlıklarını açıklayabilir. Normal beslenme genellikle normal büyümeyi geri getirir.

Kemikler: Çocuğunuzda anoreksiya varsa, düşük kemik yoğunluğu riski artar. Anoreksik davranış kemikler tam olarak oluşmadan önce başlarsa (genellikle ergenlik döneminin ortalarından sonlarına kadar), osteopeni (kemik dokusunda azalma) veya osteoporoz (kemik kaybı) veya kırık riski daha yüksektir.

Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu

Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu (TYB) Nedir?

Tıkınırcasına yeme bozukluğu, kısa bir süre içinde anormal derecede fazla miktarda yiyeceğin sık sık yenmesiyle kendini gösterir.

Tıkınırcasına yeme bozukluğu olan çocuklar ve gençler şunları yapabilirler:

aç hissetmedikleri halde büyük miktarlarda yemek yemek
yedikleri yemek miktarından utandıkları için yemekleri yalnız yemek
aşırı yemek yedikten sonra tiksinti, depresyon ve suçluluk hissetmek

Tıkınırcasına yeme bozukluğu genellikle anksiyete ya dadepresyonla el ele gider.

Bu bozukluk bulimia nervozadan farklıdır çünkü bulimia nervozası olan kişiler genellikle daha sonra kusarak veya laksatif kullanarak arınmazlar.

Tıkınırcasına yeme bozukluğunun ciddi sağlık sonuçları olabilir. Bu nedenle erken teşhis ve tedavi son derece önemlidir.

Tıkınırcasına Yeme Bozukluğunun Belirtileri Nelerdir?

Çocuğunuzda tıkınırcasına yeme bozukluğu varsa, belirti ve semptomlar şunları içerebilir:

Tekrarlayan tıkınırcasına yeme atakları
Yemeyi durdurmak için çaresiz hissetmek
Aç olmadığı halde çok yemek
Kendilerinden ve vücut görünümlerinden memnuniyetsizlik
Yiyecek, kilo ve vücut şekli ile meşgul olma, kafaya takma
Kilo dalgalanmaları (sürekli kilo alıp verme)
Mutfaktan kaybolan yiyecekler, bulunan tüketilmiş yiyecek ambalajları

Tıkınırcasına Yeme Komplikasyonları

Tıkınırcasına yeme bozukluğunun komplikasyonları şunları içerebilir:

Obezite
İntihar düşünceleri
Tip 2 diyabet
Yüksek tansiyon
Kalp hastalığı
Mide yanması
Depresyon

Bulimia Nervoza

Bulimia Nervoza Nedir?

Bulimia nervoza, kontrolsüz aşırı yeme atakları olarak tanımlanır ve bunu aşağıdaki gibi bir boşaltma yöntemi izler:

Kendi kendine kusma
Laksatiflerin, lavmanların veya diüretiklerin (idrar üretiminin artmasına neden olan ilaçlar) yanlış kullanımı
Perhiz
Aşırı egzersiz

Tıkınırcasına yeme, kısa bir süre içinde (genellikle iki saatten az) aşırı miktarda yemek yeme olarak tanımlanır. Buna yemek yerken kontrolü kaybetme hissi eşlik eder ve genellikle bunu derin suçluluk veya utanç duyguları izler.

Ergenlerin yüzde 1 ila 5'inde bulimia nervoza olduğu tahmin edilmektedir. Bu durum kadınlarda erkeklere göre daha yaygındır.

Bulimia nervozanın ciddi tıbbi sonuçları olabilir. Bu nedenle erken müdahale ve tedavi son derece önemlidir.

Bulimia Nervoza Belirtileri Nelerdir?

Çocuğunuzda bulimia nervoza varsa, belirtileri şunları içerebilir:

Kendilerinden ve vücutlarının görünümünden memnuniyetsizlik duyguları
Yiyecek, kilo ve vücut şekli ile meşgul olma
Nispeten kısa bir süre içinde, genellikle gizlice, aşırı miktarda yemek yeme atakları
Tıkınırcasına yeme atakları sırasında yemeyi durduramama korkusu
Genellikle gizli olarak kendi kendine kusma
Aşırı egzersiz yapma veya yemekten sonra aç kalma
Laksatiflerin, diüretiklerin veya diğer katartiklerin uygunsuz kullanımı
Düzensiz veya kaçırılmış adet dönemleri

Bulimia nervozanın fiziksel belirtileri şunlardır:

Şişmiş yüz
Boğaz ağrısı
Kuru, pul pul dökülen cilt
Sürekli mide rahatsızlığı
Mide yanması
Kabızlık
Kendi kendine kusma nedeniyle parmakların arkasında yara izi
Kilo dalgalanmaları

Bulimia Nervoza Komplikasyonları

Bulimia nervoza ciddi bir hastalıktır. Bulimia hastası gençte görülebilecek komplikasyonlar şunlardır:

Ciddi elektrolit sorunları, muhtemelen ciddi kalp sorunlarına yol açabilir
Düzensiz adet dönemleri
Kemik yoğunluğu kaybı
Dehidrasyon
Diş çürüğü
Kabızlık
Kaygı
Depresyon

Yeme Bozuklukları Nasıl Teşhis Edilir?

Ebeveynler ya da öğretmenler olası bir yeme bozukluğunun belirtilerini tespit edebilir, ancak tanı genellikle deneyimli klinisyenler tarafından konur. Erken tedavi genellikle gelecekteki sorunları önleyebilir. Bu nedenle, çocuğunuzda yeme bozukluğu belirtileri fark ederseniz, değerlendirme ve tedaviyi aramak iyi bir fikirdir.

Yeme bozukluğunu teşhis etmek için çocuğunuzun doktoru çocuğunuzun kilosundaki değişiklikleri değerlendirecektir. Ayrıca çocuğunuza şunları da soracaktır:

Yeme alışkanlıkları
Vücut şekilleri ve boyutları hakkındaki duyguları
Kilo vermek için laksatif veya diyet hapı kullanıp kullanmakdıkları
Egzersiz alışkanlıkları

Ayrıca çocuğunuza aşağıdaki belirtilerden herhangi birini yaşayıp yaşamadığını soracaklardır:

Karın ağrısı
Şişkinlik
Kabızlık
Saç dökülmesi veya saç dokusunda değişiklik
Soğuk intoleransı
Yorgunluk
Zayıflık
Bayılma
Madde kullanımı
Depresyon

Çocuğunuzun doktoru muhtemelen aşağıdaki çalışmaları da yapacaktır:

Sosyal geçmiş, evdeki, okuldaki ve dışarıdaki faaliyetlerdeki risk faktörlerinin gözden geçirilmesi
Ailede yeme bozuklukları, obezite, alkolizm, depresyon veya diğer akıl hastalıkları gibi durumları değerlendirmek için aile geçmişi
Nabız, ateş, kilo ve boy, cilt ve saç değişiklikleri, kalp fonksiyonu ve karın dahil olmak üzere fiziksel muayene

Yeme Bozuklukları Nasıl Tedavi Edilir?

Yeme bozukluğundan tamamen kurtulmak mümkündür. Yeme bozukluğu tedavisinin amacı, acil tıbbi kaygıları gidermek, düzensiz beslenme davranışları ortadan kaldırmak ve depresyon ve anksiyete gibi birlikte ortaya çıkan sorunları tedavi etmektir.

Zaman içinde tedavi, çocuğunuzun çarpık düşünce kalıplarını değiştirmesine ve olumlu bir benlik duygusu geliştirmesine yardımcı olabilir, böylece ergenlik gelişiminin uygun aşamasına geri dönebilir.

Yeme bozuklukları genellikle terapilerin bir kombinasyonu ile tedavi edilir:

Bireysel terapi (genellikle hem bilişsel hem de davranışsal teknikleri içerir)
Aile terapisi
Tıbbi bakım ve izleme
Beslenme danışmanlığı
Davranış değişikliği
İlaçlar

Antidepresan ya da duygu durum dengeleyici gibi ilaçlar yardımcı olabilirken, aile üyeleri desteği de hayati bir rol oynar.

Yeme bozukluğu olan birçok hasta evde tedavi görmektedir. Ancak çocuğunuzun kalp atış hızı, solunumu veya nabzı düzensizleşirse ya da başka ciddi tıbbi hastalık belirtileri gösterirse hastaneye yatırılabilir. Hastanede, klinisyenler sağlık durumlarını stabilize etmek için çalışacak ve özelleştirilmiş kilo alma hedefleri ile özel bir yemek planı uygulayacaklardır. Fiziksel sağlık durumları stabilse hastanede terapistlerle görüşmeye devam edeceklerdir.

KAYNAK: Boston Children’s Hospital